Słownik terminów japońsko-polskich

Wymowa głosek japońskich:

j=dź , sh=ś , ch=ć , w=u , z=dz , y=i

A

• ai - harmonia
• aikido - współczesna, uniwersalna dyscyplina harmonii pomiędzy przeci­wieństwami
• aikijutsu - starożytna technika walki oparta na zasadzie koordynacji obrony z atakiem
• aiki taiso - podstawowe ćwiczenia aikido
• arigato - dziękuję
• ashi - stopa, noga
• ashi - sabaki sposób poruszania się, praca nóg
• atemi - uderzenia we wrażliwe miejsca ciała
• awase - łącznie
• awase waza - techniki łączone
• ayumi ashi - krok przestawny

B

• barai - zagarnięcie
• boken - drewniany miecz
• budo - ogólna nazwa sztuk walki
• bushi - wojownik, samuraj
• bushido - kodeks regulujący życie samuraja

C

• chikama - najkrótszy dystans („twarzą w twarz z przeciwnikiem”)
• chu - środek
• chudan - pozycja centralna (od obojczyków do biodra , korpus)

D

• dan - poziom, stopień mistrzowski
• do - droga
• dojo - sala, w której trenuje się sztuki walki
• domo - bardzo
• domo - arigato dziękuję bardzo (po wspólnych ćwiczeniach oraz na zakończenie lekcji do nauczyciela)
• dori - uchwycenie

E

• eri - kołnierz

F

• funakogi-undo - ćwiczenie wiosłowania (także tori fune) dosłownie ruch wiosłowania; termin pochodzący od ame-no tori fune, co można przetłumaczyć, jako niebiańska uskrzydlona łódź; pojęcie związane z mitologią japońską oznaczające łódź, którą posługiwał się duch gromu spływający z nieba na Ziemię; funakogi undo wywodzi się z ezoterycznych praktyk shinto mających na celu zjednoczenie ciała i umysłu, które twórca aikido wprowadził do swojego systemu. Obecnie funakogi undo to jedno z ćwiczeń wprowadzających (aiki-taiso) służące do poprawienia pracy bioder, wypracowania mocnej, stabilnej postawy oraz do koordynacji oddychania z pracą ciała
• futari - dwoje,para
• futari dori - dwóch atakujących chwyta w tym samym czasie

G

• gaeshi - kontratak
• gaku - kaligrafia wieszana na ścianie dojo
• garami - dźwignia na zgiętą rękę
• geri ( = keri) - kopnięcie
• goshi ( = koshi ) - biodro
• geiko - trening, ćwiczenie (furitama - stabilizacja, ki - ćwiczenia koncentracji)
• gedan - poziom ciała od pasa w dół geri - kopnięcie
• gedan - pozycja niska (od bioder do stóp )
• gi - tradycyjny ubiór, zwykle biały, używany w większości sztuk walki
• gyaku - przeciwny, przeciwstawny ha i – tak

H

• hajime - zaczynać, naprzód!
• hakama - tradycyjne spodnie samurajów używane przez mistrzów aikido
• hara - brzuch
• hanmi hantachi - techniki wykonywane przez klęczącego aikidokę na uke atakującym w pozycji stojącej
• hidari - lewy
• hidari kamae - pozycja w której lewa noga jest wysunięta do przodu
• hiji - łokieć (także: ude, empi)
• hiji-tori - trzymanie za łokcie (za rękawy w okolicach łokcia)
• hiza - kolano
• Hombu Dojo - główna kwatera, centrum szkoleniowe

I

• iaido - japońska sztuka walki mieczem (dobywania miecza)
• iaijutsu - metoda walki koncentrująca się na początkowym ruchu wyciągani miecza
• ich - jeden ( liczebnik )
• ikkyo - pierwsza forma podstawowych technik unieruchomień
• irimi - wejście do przodu
• irimi nage - rzut przez wejście, podstawowa technika aikido

J

• jitsu - sztuka, umiejętność, sposób, technika
• jo - kij używany w aikido
• jodan - poziom górny ciała tj. głowa, szyja
• jo kata - formalny zestaw ćwiczeń z jo
• joseki - „wyższa”, ważniejsza strona maty; przeciwieństwo shimoza
• joza - inaczej kamiza, ważniejsze miejsce maty
• ju - miękki łagodny / zasada miękkości i nieoporowania
• judo - „droga miękkości”; dyscyplina olimpijska stworzona na bazie techniki
• jujutsu - przez Jigoro Kano (1860-1938)
• juji - krzyż
• juji garami - rzut przez skrzyżowanie rąk

K

• kai - organizacja
• kaiso - twórca systemu
• kaiten - okrągły; koło
• kaiten - nage technika rzutu
• kamae (gamae) - garda, pozycja
• kamiza - ważniejsze miejsce na macie, przeciwieństwo shimoza
• kata - ćwiczenie formalne z reguły skodyfikowane, składające się z serii wcześniej ustalonych ruchów
• katana - potocznie miecz japoński
• kata dori - atak polegający na trzymaniu rękawa na wysokości barku
• katate dori - atak polegający na uchwyceniu jedną ręką jednej ręki
• katate ryote tori - atak polegający na uchwyceniu dwoma rękoma jednej ręki moc hi
• katsu - techniki przywracania przytomności po urazach
• kempo - sztuka walki znana jako boks chiński
• keiko - trening
• ki - siła, energia wewnętrzna, duch
• kiai - moment maksymalnej koncentracji psychofizycznej, dosłownie nastrój, usposobienie, charakter, również okrzyk; w sztukach walki kiai na płaszczyźnie fizycznej oznacza przenikliwy okrzyk wydobywający się z głębi ciała (z brzucha - hara)
• kito - nazwa szkoły
• kihon - podstawowy (okres nauczania podstaw)
• kiri - ostrze
• kissaki - szczyt miecza
• kcjcoro - duch, serce
• kokyu - sposób oddychania w aikido
• kokyu - nage rzut oddechem
• kokyu ho - metoda oddychania
• kokyu nage - „rzut oddechem”
• konnichiwa - dobre popołudnie
• koshi (goshi) - biodro
• koshi nage  -rzut przez biodro
• kote - nadgarstek
• kote gaeshi - skręcenie nadgarstka na zewnątrz
• kubi - szyja
• kumi - walka
• kumi jo - techniki wykonywane kiedy obaj ćwiczący mają jo, walka jo przeciwko jo
• kuzushi -  wychylenie ciała
• kyu - stopień uczniowski
• kyusko - punkty ciała wrażliwe na uderzenia

M

• ma-ai - odpowiedni dystans
• mae - przód
• mae geri-keage - kopnięcie w przód z wyrzutem
• marui - ruch sferyczny
• mate - czekać, poczekać
• matsu - sosna
• mawashi geri - kopnięcie okrężne
• meguri - ruch okrężny głównie nadgarstków oraz „centrum”
• men - głowa
• migi - prawy
• mokuso - medytować
• mune tsuki - prosty cios
• mune - pierś, klatka piersiowa
• musashugyo - uczenie się i doskonalenie w różnych szkołach, u różnych trenerów

N

• nage - rzut oraz ten, który wykonuje technikę Nippon – Japonia
• nagashi uke - blok zmiatający
• nage waza - technika rzutu
• nikyo - druga forma ( uchwycenie i obezwładnienie ręki partnera w nadgarstku )

O

• O’ - duży, wielki 0’Sensei - Wielki nauczyciel
• obi - pas
• omote - do przodu. W aikido wszystkie techniki można podzielić na omote i ura
• onegai shimasu - proszę nauczyć mnie ... (na początku treningu do nauczyciela)
• osae - naciskać, dźwignia
• osae waza - techniki unieruchomienia
• O'Sensei - Wielki Nauczyciel, Mistrz
• otaga ni rei - wzajemny ukłon między partnerami

R

• rei - ukłon
  • - sensei-ni-rei dla nauczyciela
  • - shomen-ni-rei  do przodu
  • - senpai-ni-rei do starszych stopni
  • - otagani-ni-rei dla uczniów
• renzoku - kontynuacja
• ritsurei - ukłon wykonywany z pozycji stojącej
• riai - połączony w całość system boken, jo i taijutsu
• ryo kata tori - uchwyt za bluzę dwoma rękoma
• ryote ( = morote ) - obie ręce
• ryote dori - uchwyt dwoma rękoma za obie ręce
• ryu - droga, sposób, szkoła

S

• sabaki - ruch
• sankaku - trójkąt
• sankyo - trzecia forma unieruchomienia, trzymania ręki
• sayonara - do widzenia
• shiho - nage rzut w czterech kierunkach
• seika-tenden - środek ciężkości ciała, punkt zlokalizowany w głębi brzucha, 3-4 cm poniżej pępka
• seiza - pozycja siedząca (prosta)
• seiza shite - czyńcie seiza
• sempai - asystent nauczyciela
• sensei - mistrz, nauczyciel
• shikaku - martwy kąt (punkt)
• shimoza  - „niższe” miejsce na macie, przeciwne do kamiza
• shikko - poruszanie się na kolanach
• shimoseki - „niższa” strona maty, przeciwna doj osęki
• shihan - mistrz, profesor - tylko dla posiadaczy wysokich stopni
• Sho - dłoń
• shomen - od przodu
• shomen uchi - prosty cios w głowę
• sode - rękaw
• soremade - stop, koniec
• soto - zewnętrzna strona, na zewnątrz
• suburi - ćwiczenia uderzeń jo ewentualnie boken
• suwari keiko - ćwiczenia wykonywane w seiza
• suwari waza - techniki walki stosowane między siedzącymi partnerami

T

• tachi - długi miecz
• tachi dori - technika odbierania miecza
• tachi rei - ukłon w pozycji stojącej
• tachi waza - techinki wykonywane na stojąco
• tai - ciało
• taiso - gimnastyka, ćwiczenia fizyczne
• take - bambus
• tai-sabaki - ruchy obrotowe ciała
• tai-justu - sztuka ciała, czyli techniki aikido wykonywane bez użycia broni
• tanto - nóż, sztylet
• tanden - środek ciężkości ( ok. 2-3 cm pod pępkiem )
• tatami - mata do ćwiczeń
• te - ręka
• te gatana - ręka miecz, tnąca krawędź ręki
• tenchi nage - rzut w „niebo i ziemię” te – ręka
• tenkan - dosł. "przekształcić", w wersji podstawowej obrót ciała z wycofaniem nogi
• to ma - duży dystans
• tokui waza - ulubione techniki
• tori - wykonujący daną technikę (w aikido broniący się)
• tori fune - ćwiczenie wiosłowania ( = funakogi undo )
• tsugi ashi - krok dostawny
• tsuki - uderzenie po linii prostej lub pchnięcie mieczem

U

• uchi - atak, cięcie, uderzenie po łuku
• uchi kaiten nage  -rzut obrotowy wykorzystujący ruch do wewnątrz z przejściem pod ramieniem partnera
• uchi deshi - bezpośredni uczeń mistrza
• ude - przedramię
• ude-furi - wstrząsanie dłońmi i ramionami
• udekime nage - rzut wykorzystujący dźwignię na staw łokciowy
• ude nobashi - gokyo
• uke - w aikido ten, na którym wykonana jest technika
• uke kotai shimasu - proszę zmienić uke
• ukemi waza - sztuka padania
• ura - (tenkan) odwrotnie, do tyłu
• ume - śliwka
• undo - ćwiczenie, ruch
• ura, tekan - odwrotnie, do tyłu, strona tylnia
• ushiro - tył, z tyłu, w tył
• ushiro eri dori - uchwyt z tyłu za kołnierz
• ushiro katate dori - partner chwyta z tyłu jedną ręką za nadgarstek
• ushiro katate dori kubi shime - uchwyt z tyłu za rękę z jednoczesnym duszeniem
• ushiro tekubi dori partner - atakuje z tyłu chwytając za nadgarstki
• ushiro dori - atak oburącz z tyłu
• ushiro ryosode tori - uchyt z tyłu za dwa rękawy
• ushiro - waza atak od tyłu

W

• wakarimasen - nie rozumiem
• waza - technika, metoda, zespół technik

Y

• yame - stop!
• yoko - bok, w bok
• yokomen uchi - cios zadawany po łuku w bok głowy
• yonkyo - czwarta forma pochwycenia przedramienia przeciwnika

Z

• zarei - ukłon w pozycji siedzącej
• zubon - spodnie do kimona
• zempo - przód
• zempo-kaiten - metoda przetaczania się do przodu